Dieptes bepalen

Om de diepte van het vaarwater te kunnen meten zodat een veilige doorgang kon worden gevonden gebruikte men vroeger een dieptelood of een slaggaard.

Een dieptelood bestaat uit een loden, afgeknotte kegel waaraan een gemerkt touw is bevestigd. Onderaan het lood is een holte voorzien waarin kleverig materiaal zoals vet, pek of was werd aangebracht zodat een bodemmonster naar boven kon worden gehaald. De samenstelling en kleur van het monster dat zand, schelpjes, keitjes of modder kon bevatten kon een aanwijzing zijn van waar men zich ergens bevond. Deze indicaties werden ook op zeekaarten genoteerd voor latere referentie.

Aan boord werd zowel het handlood als het zwaarlood gebruikt. Een handlood woog ongeveer 3 tot 5 kg en werd aan een loodlijn van 25 tot 35 vadem (45 tot 65 meter) bevestigd. Het handlood werd zover als mogelijk vooruitgeworpen en als de loodlijn verticaal kwam te staan kon men de diepte aflezen aan de merktekens op de lijn.

Een zwaarlood woog tussen 10 en 50 kg en werd tot een diepte van 200 vadem (360 meter) gebruikt. Het moest wel machinaal overboord worden gezet en terug binnengehaald, operatie waarbij het vaartuig werd stilgelegd.

Bij zeer ondiep water werd een sloep uitgezet en gebruikte men ander en lichter materiaal zoals een slaggaard.

Een slaggaard is een ronde stok voorzien van een achtkantig gesneden boveneinde. De stok is op zodanige wijze geschilderd dat de diepte van het vaarwater ermee kan gepeild worden en is 5 tot 6 meter lang. Tegenwoordig gebruikt men doorgaans gekleurde stroken van 20 centimeter, afwisselen rood en wit. Het onderste deel van de stok is zwart geschilderd en komt overeen met de diepgang van het vaartuig.

De slaggaard wordt door een matroos, op de boeg van het schip staande, voorwaarts in het water geslagen. Bij het verder varen komt de stok loodrecht te staan zodat men op de maatindeling de diepte kan aflezen.

Dit systeem wordt nu soms nog gebruikt door de binnenvaart of in kleine kanalen en havens, maar verder wordt de diepte nu bijna uitsluitend nog gemeten met een elektronische dieptemeter, het echolood.